Olfert Dapper

Olfert Dappler (1636-1689) Amsterdam’lı bir doktor ve coğrafyacıdır. 1688 yılında “Naukerige, Beschryving der Eilander in der Archipel” adıyla yazdığı eseri, 1703 yılında Fransızcaya çevrilmişdir. Bu kitabta yazılanları seyahat ederek değil, en ünlü seyyahların ve denizcilerin yazılarını derleyerek yapmışdır.

“Naukerige, Beschryving der Eilander in der Archipel”

Amsterdam, 1688.

 “Strabo’ya göre Antik Kos şehrine Astypalea denmektedir. Bu deniz kenarında başka bir yere inşa edilmiştir. Bununla birlikte şehrin yerlileri bir kısım kargaşa ve endişelerden ötürü şehri terk ederek Scandari burnuna doğru giderek burada Kos adındaki yeni şehri inşa etmişlerdir. Bu CIII Olimpiyatlarının üçüncü yılında yani İsa’nın doğumundan 370 yıl önce gerçekleşmiştir. Yeni şehir büyük ve iyi inşa edilmişti ve buraya demirlemek için gelenler için hoş ve rahat bir konaklama yeriydi… “

Şehir ve ada şu anda Lango yada Stancou olarak adlandırılmaktadır ancak Hollandalılar Stantio demektedir. Şehir deniz kıyısında girişi son derece dar olan büyük bir körfezin arka kısmında, verimli ve güzel bir vadiye uzanan bir tepenin eteklerinde kurulmuştur. Şehir nüfus yoğunluğu fazladır ve mükemmel bir mimariye sahiptir…

Porcachi[1] adanın başkentine Arangea demiştir. Şehrin yakınında durgun suları olan yaz aylarında hava çok sıcak olduğunda kuruyan ve Lambi denilen bir göl bulunmakta. Şehrin değişik kesimlerinde sahipsiz binalar arasında antik binalara ait büyük mermer sütun, heykel ve diğer anıtlar yer almakta. Bu buluntuların sayısı, bunların yapısında kullanılan malzeme ve teknik bize antik şehrin harika ve şahane olduğuna dair yeterince ipucu sunmaktadır.

Ada düzdür; bununla birlikte güneyde üzerinde kaleler ve Pietra, Chenia ve Pili gibi surlar içersinde şehirlerin bulunduğu dağlar vardır. Ayrıca Dicheo dağının düz zirvesinde de Peripato denilen ve yağmur suyunu toplamak için bir çok sarnıcı bulunan bir kale vardır. Sphandio kaynağı dağın eteklerinden çıkar ve daha sonra aynı isimli nehre akar. Vadinin ortasında iki küçük tepecik bulunmaktadır ve bunlardan şimdilerde Apodomaria denilen çok güzel Licasti kaynağı çıkar…”

“Pliny adanın kendisinin Prion adını verdiği dağını tanımlar. Strabo ve Plutarch’a göre doğuda Termerio’nun karşısında uzanan buruna, Skandari denilirken güney kıyısında ve Nisyros’tan 40 stadia[2] uzaklıkta bulunan burun Laketer olarak adlandırılmaktadır. Aynı tarafta Alasarna burnunun yanı sıra doğuda Kos şehrinden 200 stadia mesafedeki büyük Stomalimni köyünün yakınında Drepanon burnu bulunmaktadır. Stomalimni deniz kıyısında bir göldür ve suları denize akar.

Saviour’un bizimle olduğu bir zamanda, Kos’un dış kısmında meşhur antik çağ fizikçisi Aesculapius’a adanmış bir tapınak (Asclepieion) vardı. Ayrıca Aesculapius’a adanmış kutsal bir koruluk da bulunmaktaydı ve bu koruluğun ağaçları Julius Caesar’ın meclisinden Romalı Senatör Publius Turulius tarafından savaş gemisi yapımında kullanılmak üzere kesildi…”

“… Adanın toprağı verimlidir ancak havası sağlıklı değildir ve bir çok bulaşıcı hastalığa neden olmaktadır. Bunun sonucunda adada uzun süreli nüfus azalmaları görülmüştür. Eskiden ada son derece meşhur şaraplar üretmekteydi, ve bazılarına göre bu adanın adının nereden geldiğini de açıklamaktadır: Cos’un üç harfi iyi bir şarabın üç özelliğinin ilk harfleridir (Colour “renk”, Odour “Koku” ve Savour “tat”). İyi şarabın özellikleri ile ilgili bu ispat Salerne Scholl’a aittir.

Şehrin hemen dışında adada yaşayanlara göre Hippocrates’e ait olduğu düşünülen küçük bir ev vardır. Bunun hemen yanında bir kuyu ve mermer sütun yer almaktadır  ve biraz ötede durgun sulu göl görülebilir. Yüzyılın başında burada bir koyunu yutabilecek büyüklükte son derece anormal bir yılan görülmüştür. Burada en çok şaşırdığım şey, adada yaşayanların bu yılanın, bu gün de bir yılan şeklinde yaşayan Hippocrates’in kızı olduğuna inanmış olmalardır.”

[1] Thomaso Porcacchi. 17. yüzyılın ortalarında tüm Yunanistan’ı ve Ege denizini gezen büyük İtalyan coğrafyacısı. 1686 yılında bu gezi ile ilgili izlenimlerini anlattığı “L’isole piu famose del mondo” isimli kitabını yazmıştır. Porcacchi Kos’la ilgili olarak Hipoccrates’in kızı hakkındaki efsaneden bahseder: “Onun canlı olduğunu ve ara sıra ortaya çıkarak adada gezdiğini söyleyenler olsa olsa aptaldır….”

[2] Antik çağlardaki uzunluk birimi. Bir stadium yaklaşık olarak 185 metreye tekabül eder.